Vanuit de ogen van de onderzoeker
Saskia van Romunde (34) is binnen Het Oogziekenhuis Rotterdam werkzaam als vitreoretinaal (netvlies) chirurg. Daarnaast is ze onlangs gepromoveerd op haar onderzoek waar ze in 2014 in Italië aan begon. Saskia doet onderzoek naar operaties die worden gedaan bij patiënten met natte maculadegeneratie waarbij injecties onvoldoende werken.
“Tijdens mijn opleiding geneeskunde kwam ik via-via in contact met een hele bekende netvlieschirurg in Italië: Grazia Pertile. In 2014 rondde ik mijn studie af en wist ik niet goed wat ik wilde, behalve dat ik oogheelkunde interessant vond. Iemand zei tegen mij, als je verder wilt in de oogheelkunde, moet je bij Grazia zijn. Ik besloot haar gelijk te mailen, waarna een skypegesprek in het Italiaans volgde. Ze nodigde me uit om onderzoek te doen bij haar in Verona (Italië). Zo gezegd zo gedaan; een week later zat ik daar.”
Onderzoek naar maculadegeneratie
Saskia gaat in haar onderzoek in op de operatieve behandeling van natte maculadegeneratie. De macula is het centrum van het netvlies, waar men scherp mee ziet. Bij natte maculadegeneratie groeien er bloedvaten onder de macula, die lekken en schade geven aan de macula. Anti-VEGF injecties remmen de groei van deze bloedvaten, waardoor achteruitgang van het zicht wordt tegen gegaan. In sommige gevallen helpen deze injecties niet, bijvoorbeeld als er een scheur in het pigmentblad is of als er een grote bloeding onder de macula is. “Op het moment dat er een grote bloeding is, en een injectie niet helpt, kunnen we overgaan tot een operatie. Dit kan worden gezien als laatste redmiddel om het zicht te behouden. De lekkende bloedvaten onder de macula (neovascularisatie) worden dan weggehaald.”
“Onder het netvlies bevindt zich retinaal pigmentblad (ook wel het retinaal pigment epitheel genoemd, afgekort RPE). Deze laag zorgt voor de voeding van het netvlies. Als we tijdens de operatie de neovascularisatie weghalen, raakt het pigmentblad onder de macula beschadigd. Het is dus essentieel om daarna de macula te voorzien van goed pigmentblad. Dit kan worden gedaan op twee verschillende manieren.”
Verschil tussen de twee operaties
“Bij de ene operatie wordt het hele netvlies gedraaid zodat de macula op een stukje gezond pigmentblad terecht komt. Het netvlies wordt aan de rand losgeknipt, gedraaid en weer vastgezet met laser. Door oogspieren te verplaatsen wordt het oog teruggedraaid, zodat het zicht recht blijft. Dit heet een macularotatie.”
“Bij de andere operatie wordt een stukje pigmentblad naar de macula verplaatst. Dit heet RPE-choroidea transplantatie (ook wel pigmenttransplantatie). Hierbij wordt een stukje gezond pigmentblad vanaf de zijkant uitgeknipt en verplaatst naar de macula. Deze operatie kan op twee manieren worden uitgevoerd: via een kleine opening naast de macula, of via een grote opening aan de rand van het netvlies. De laatste techniek is bedacht door Grazia, en de resultaten daarvan heb ik onderzocht. Het voordeel van deze operatie is dat het transplantaat minder wordt gemanipuleerd. Verder heb ik onderzocht welke patiënten het meeste baat hadden bij de operatie. In totaal heb ik vier studies naar de operaties gedaan. We vonden een significante verbetering van het zicht zowel na macularotatie als na RPE-choroidea transplantatie. Ook zagen we onder andere dat de leesvisus van patiënten na de operatie was verbeterd. Zes procent van de patiënten kon het lettertype van de krant zonder hulpmiddelen lezen vóór de operatie en 22 procent na de operatie. Het gaat dan ook echt om de kwaliteit van leven van de patiënt.”
Lange dagen in het lab
“Een aantal patiënten kreeg na de operatie een onverwachte complicatie. Na een ongecompliceerde operatie ontstond er plotseling vocht onder de macula en het leek alsof het getransplanteerde pigmentblad werd afgebroken. Het leek op een soort afstotingsreactie, maar normaal gesproken is dat het geval bij donorweefsel van een ander persoon, niet bij getransplanteerd weefsel van de patiënt zelf. Volgens de Danger theorie van Polly Matzinger kan weefsel ook worden afgebroken als het als ‘gevaarlijk’ wordt gezien. Om een verklaring voor deze complicatie te vinden hebben we gezocht naar antistoffen tegen het pigmentblad in het bloed van de patiënten. Dat is een moeilijke zoektocht geweest. Ik voerde allerlei testen in het laboratorium van het Erasmus MC uit samen met Daphne Vergouwen, PhD student oogheelkunde. Helaas hebben we geen verklaring gevonden. Werken in het laboratorium was een geheel andere wereld, ik moest me verdiepen in iets waar ik totaal niet in thuis was. Daarnaast is het heel secuur werk; pipetteren, centrifugeren.. Het was soms frustrerend als er na een hele dag in het laboratorium geen uitkomst was en we opnieuw moesten beginnen.”
Uitkomst onderzoek
“Wat patiënten met de uitkomsten van mijn studies hebben, is ten eerste een goede voorlichting: hoeveel procent kans is er op verbetering en op complicaties na de operatie? Uit de resultaten blijkt dat er echt winst te behalen is bij patiënten waarvan de injecties onvoldoende werken. Daarnaast kan er een betere selectie worden gemaakt welke patiënten het meest gebaat zijn bij een operatie. Als de external limiting membrane (bepaalde laag van de retina) nog intact is, dan is de kans op succes veel groter.”
Italiaanse passie en een blik op de toekomst
Hoe het werken in Italië Saskia is bevallen? Ze begint te lachen: “Natuurlijk heel goed! Ik begon de dag met een cappuccino en een croissantje en in de avond aten we met z’n allen pizza, het is daar echt volop genieten. Mensen zijn daar zo enthousiast en gepassioneerd over eten en goede wijn. Ik werkte daar in een klein dorpje met een groot perifeer oud kloosterziekenhuis, er werken daar nog steeds veel nonnen. Als ik na een dag in het ziekenhuis naar buiten liep, stond ik direct in de wijngaarden. Het leven is daar heerlijk.”
Saskia promoveerde eind januari van dit jaar, en zit niet stil. Naast het opvoeden van een 5 maanden oude baby en het klinische werk als arts in Het Oogziekenhuis komt er weer nieuw onderzoek aan. “We gaan hopelijk binnenkort starten met een nieuwe studie over submaculaire bloedingen bij maculadegeneratie. Ook gaan we door met onderzoek over robotchirurgie, onder andere samen met collega oogarts Koorosh Faridpooya. Ik zie deze promotie eigenlijk als een opstapje naar meer onderzoek. Komend jaar wil ik dan ook de tijd nemen om te bedenken welk onderwerp ik het meest interessant vind om op verder te gaan.”
Tot slot raadt Saskia het andere (aankomende) artsen zeker aan om onderzoek te gaan doen. “Het geeft je veel verdieping in het onderwerp en je kunt voor verbetering zorgen in jouw vakgebied. Je leert een heleboel interessante mensen kennen die jou kunnen inspireren en het houdt je vak interessant; je blijft altijd nieuwsgierig. Dat wens ik iedereen in zijn of haar vak wel toe.”
Saskia van Romunde bij haar verdediging
Ook meewerken aan onderzoek? Wilt u doneren? Of bent/kent u iemand die promotieonderzoek wil doen?
Lopende wetenschappelijke onderzoeken